Авылыбызның беренче пионерлары.

 

        Талибуллин Әхтәм Талибулла улы.

    1914 нче елда туган. 1938 нче елга кадәр хатыны Мәрьям белән башта Вәрәшбашта, аннары Тойгелдедә укыта (үзе - татар теле, хатыны - география буенча дипломлы специалистлар булалар). 1938 нче елда Армиягә китә. Днестр елгасын кичкән вакытта суык тиеп 1942 нче елда чирләп кайта һәм кабат укыта башлый. 1943 нче елның 22 нче ноябрендә вафат була.
    Уллары: Ринат Казанда врач булып эшли (хәзерге көндә вафат) 3 баласы бар.
    Марс Сарапулда заводта эшләп ялга чыга. Тойгелде турында шигырьләр иҗат итә. 

 

    

    Батырханов Сәетгали.

    1919 елны Тойгелде авылында туа. Сугышка кадәр Минзәлә педучилищесын тәмамлап, Тойгелде авылында укытучы булып эшли.
    Бөек Ватан сугышында очучылар полкында хезмәт итә, батырлыклар күрсәтә.
    Сугыштан соң Тойгелде авылына кайтып укытучы хезмәтен дәвам итә. Баланлы мәктәбендә күп еллар директор булып эшли. Пенсия яшенә җиткәнче Тойгелде сигезьеллык һәм ярдәмче интернат мәктәбендә математика укытучысы булып эшли. 

    

 

    Ганиев Яхъя Әхмәтвәли улы.

    1920 нче елны Тойгелде авылында туа. Сугышка кадәр Минзәлә педагогик училищесын тәмамлый.

    Бөек Ватан сугышында катнаша. Батырлыклар күрсәтә.

    Сугыштан соң Тойгелде сигезьеллык мәктәбендә укытучы булып эшли. Авылда авыл рәисе һәм колхоз рәисе булып эшли.

 

 

      Шакирова Әнвәрҗинан Шәйгардан кызы.

      Шакирова Әнвәрҗинан Шәйгардан кызы 1915 нче елның 27 нче ноябрендә Тойгелде авылында туган. Мәктәптә  7 нче  классны бетергән. Мөслимдә ясле курсында укыган һәм аннан соң яследә эшләгән. Сугыш вакытында Тойгелде авыл  советында секретарь, колхозда хисапчы булып эшләгән. 1957 нче елда совхозда фермада учётчик була, төрле эшләрдә эшли.
      1960 нчы елдан 1970 елга кадәр бухгалтер булып эшләп, лаеклы ялга чыккан. Учёт эшләрен бик оста башкарган.
      КПСС члены булган.

 

 

                                                                                                                                 

      Кәлимуллин Габидин Шәйхетдин улы.
       Кәлимуллин Габидин Шәйхетдин улы 1914 нче елда Мөслим районы Тойгелде авылында туа. Ул 1933-34 нче уку елында Тойгелде җидееллык мәктәбен тәмамлый. 1929 елда пионерга керә, ә 1933 елда комсомол сафларына баса. Шуннан соңгы елларда Мөслим РКШ мәктәбендә укый. 1936 елда Тойгелдедә "Кызыл сабанчы” колхозында ферма мәдире булып эшли.
     1936 нчы елда хәрби хезмәткә алына. 1939 нчы елда хәрби хезмәтне тутырып авылга кайта. Шул ук елны башлангыч классларны укыта башлый. Югары классларда физкультура укытучысы була.
      Габидин Шәйхетдин улы Минзәлә педучилищесын тәмамлый. 

 

 

      Ганиев Шәйхевәли Әхмәтвәли улы.

       Тойгелде авылында крестьян гаиләсендә 1924 елда дөньяга килә. Атасы Әхмәтвәли  "Кызыл сабанчы”  колхозының иң алдынгы игенчесе була. Әнисе Шәмсури-җиде бала анасы, гомерн балаларын тәрбияләүгә багышлый. Сугышка кадәр Минзәлә педагогия  училищесында укый, укытучы булып эшли. Ләкин михнәтле көннәрнең берсендә мәктәпкә хәрби комиссариаттан повестка килеп төшә.
     1943 елның  9 гыйнварында егетләр, ата-аналары белән саубуллашып, хәрби хезмәткә китәләр. Ш.Ганиев совет солдаты исеменә тап төшерми. Аңа бирелгән  рәхмәт кәгазьләре, медальләр шул чорның якты истәлеге булып саклана. Фашистик Германия тар-мар ителгәннән соң, көнчыгышта батырлыклар күрсәтә.
    Шәйхевәли ага Тойгелдегә 1950 елның май аенда старшина дәрәҗәсендә кайта.
    Авылда кайда да эшче куллар кирәк , ә иң кирәге-мәктәптә. Шәйхевәли Ганиев шунда урнаша һәм 39 ел гомерен балар  тәрбияләүгә багышлый. 

 

 

 

          Тойгелде авылы һәм аның кешеләре хакында

Тойгелде авыл җирлегендә бүгенге көндә 454 хуҗалык исәпләнә. Тататар милләтеннән булган 1341 кеше яши.

• мәктәпкәчә яшьтә балалар – 93;

• мәктәп яшендәгеләр – 150;

• төрле уку йортында 54 бала белем ала;

• пенсионерлар – 316 кеше;

• эш яшендәге кешеләр – 628 кеше тәшкил итә.

 

                                                

Авылга караган барлык мәйдан 2592 гектар тәшкил итә.

• 2195 га сөрүлек җирләр;

• 33 га табигый печәнлек;

• 297 га табигый көтүлекләр;

• 97 га ерганаклар, чокырлар һәм сазлыклар.

        Хуҗалыклар биләгән барлык мәйдан 40, 61 гектар тәшкил итә:

• 0,85 га җиләк-җимеш бакчалары;

• 2,9 га яшелчә бакчалары;

• 2,95 га мәйданга төрле корылмалар урнашкан.

   Авыл көннән-көн үсә, яңара, матурая.

 

   

1795 нче елгы ревизия материлларыннан күрегәнчә:

• ир-ат типтәрләр 41;

• ясаклы татарлар 48;

• "йомышлы” татарлар 46 кеше исәпләнә.

1870 нче елда Тойгелде урта зурлыктагы авыллар рәтендә йөргән. Анда 135 хуҗалык булган.

• 428 ир-ат;

• 418 хатын-кыз яшәгән.

1885 нче елга инде авыл шактый үсә, халык саны 986 кешегә җитә. Гасыр ахырына даими яшәүчеләр 1186 кеше тәшкил иткән, хуҗалыклар саны 266 га җиткән.

1913 нче елда хуҗалыклар саны 310, ә халык саны 1580 га җитә.

          

        Мәдәният тарихы

     Манарысы киселгән мәчетне клуб итәләр. Анда 6 скамья һәм 3 куыклы лампадан тыш берни дә булмый. Клуб мөдире булып Күбәк авылы кызы Валиева Румия эшл башлый.
    1973 нче елда мәдәният йорты ачыла. Анда китапханә өчен 46 квадрат метрлы бүлмә бүлеп бирелә.
    Бүгенге көндә китапханәнең китап фонды 9703 язма әсәрне тәшкил итә. Аның даими укучылары булып 706 кеше исәпләнә. Шуларның 162 се балалар, 544 се зурлар. Мәдәният йортында төрле түгәрәкләр эшләп килә, ветераннардан төзелгән баянчылар төрле район күләмендәге үткәрелгән смотр конкурсларда актив катнаша.
 

 Укучыларның авыл тарихы буенча конкурска катнашкан презентациясе

 Әсгать, Миләүшә Закировлар "Тойгелде - җуелмас тарих" исемле китабына презентациясе.